Twee tbs-patiënten konden vorig jaar vluchten uit Forensisch Psychiatrisch Centrum (FPC) Pompestichting in Nijmegen omdat de kliniek onvoldoende scherp was op de veiligheid. Die was ondergeschikt aan de zorg.
Zowel de forensische scherpte (alertheid op mogelijke risico’s) en de materiële beveiliging (zoals hekken) was niet op orde. Daarnaast heeft de kliniek te weinig geleerd van eerdere ontsnappingen in 2017 en 2019. Dat concludeert de Inspectie Justitie en Veiligheid (JenV) in haar onderzoek naar de ontvluchting.
De twee tbs-gestelden ontsnapten in de avond van 21 juni 2022. Zij klommen over drie hekken op het terrein van de kliniek terwijl een handlanger een gat maakte in het buitenste hek. Er ging een alarm af dat iemand aan het buitenste hek zat. Op camerabeelden zag de beveiliging dat de helper bezig was en dat de twee naar de opening renden en er doorheen glipten. Ongeveer 41 seconden nadat het alarm afging, stonden de tbs’ers buiten en verdwenen ze met hun handlanger in een vluchtauto.
Een van de ontsnapten werd anderhalve week later opgepakt. De andere is eind februari in Spanje aangehouden en naar Nederland overgebracht.
Incidenten
Uit hun voorgeschiedenis blijkt dat ze zich, afzonderlijk van elkaar, in andere inrichtingen onttrokken aan hun behandeling: te laat terugkomen van verlof, weglopen van de begeleider, zich niet houden aan afspraken, het veroorzaken van incidenten. Eveneens pleegden zij apart van elkaar tijdens eerder verlof ieder een delict waarvoor ze tbs kregen opgelegd.
Tegelijkertijd vertoonden beiden steeds sociaal wenselijk gedrag in hun contact met het personeel. Zo ook in FPC Pompestichting. Dat had aanleiding moeten zijn voor nog meer alertheid, omdat de patiënten eerder – tijdens hun verblijf in andere inrichtingen – ook vaak voorbeeldig waren in hun contact met het personeel, terwijl zij zich tegelijkertijd onttrokken aan hun behandeling.
De kliniek onderkende volgens de Inspectie de risico’s hiervan echter onvoldoende, hield onvoldoende toezicht op de twee en beperkte hen niet voldoende in hun vrijheden. Daardoor konden beiden veelvuldig contact onderhouden met vrienden en familie, zowel telefonisch als via bezoek in de kliniek, zonder dat FPC Pompestichting er zicht op had.
Duizenden telefoontjes
In de twee maanden voor de ontsnapping belde een van hen duizenden keren naar buiten, de ander een paar honderd keer. De kliniek lette niet op de inhoud van die gesprekken, noch op die van telefoontjes die voor hen binnenkwamen. Beveiligingsmedewerkers krijgen veel telefoontjes binnen voor alle tbs-patiënten en zetten die zonder controle door. Hoe vaak voor de twee is gebeld, hield de kliniek niet bij.
Het tweetal kreeg tijdens hun behandeling alle vrijheid om op het terrein te zijn, zonder dat daar toezicht was. Regelmatig waren ze daar ook samen. Zij mochten op een terrein komen waar geen tweede hek omheen stond. En ze mochten op een terrein zijn waarvan bekend was dat het kwetsbaar was vanwege eerdere ontsnappingen.
Instructies
Over het toezicht op dit zogeheten terreinverlof bestaat intern veel onduidelijkheid. Instructies hierover zijn beknopt, vrijblijvend, onduidelijk en niet concreet. Sociotherapeuten denken dat beveiligingsmedewerkers toezicht houden en omgekeerd.
